การเปลี่ยนแปลงองค์กร ควรเริ่มจากข้างบนลงล่าง หรือข้างล่างขึ้นบน?

คำถามนี้ยังคงเป็นประเด็นสำคัญสำหรับคนที่อยู่ในช่วงผลักดัน Digital Transformation ในองค์กรของตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นผู้บริหารที่ต้องการเร่งเครื่อง หรือหัวหน้างานที่กำลังหาวิธีเปลี่ยนระบบเดิมๆ

แล้วจะทำอย่างไรให้การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นจริง และทุกคนในทีมร่วมมือโดยไม่ฝืนใจ?

ในบทความนี้เราจะพาไปทำความเข้าใจโมเดลการเปลี่ยนแปลง 2 แบบใหญ่ — Top down และ Bottom up — พร้อมวิเคราะห์ให้เห็นว่า แบบไหนเหมาะกับแต่ละขั้นตอนของ Digital Transformation และจะทำอย่างไร หากคุณอยู่ในธุรกิจที่ “Top down” ไม่ขยับเลย

TYPE

ASAP Project X ทำที่บ้าน

Top Down vs Bottom Up คืออะไร?

ก่อนจะลงลึกในเรื่องกลยุทธ์ มาทำความเข้าใจความหมายของสองคำนี้กันก่อนแบบสั้นๆ

  • Top down: แนวทางที่การตัดสินใจและการผลักดันเปลี่ยนแปลงมาจากผู้บริหารระดับสูง แล้วไล่ระดับคำสั่งลงมายังทีมปฏิบัติการ

  • Bottom up: การขับเคลื่อนที่เริ่มจากพนักงานหรือหัวหน้างานที่เห็นปัญหาหน้างานจริง และเสนอแนวทางใหม่ขึ้นไปให้ผู้บริหารพิจารณา

✅ข้อดี ข้อเสีย ของแต่ละแนวทางเป็นอย่างไร?

Top down

ข้อดี: มีอำนาจตัดสินใจเร็ว, จัดสรรทรัพยากรง่าย, มีน้ำหนักที่องค์กรจะเดินหน้าไปในแนวทางเดียวกัน
ข้อเสีย: ผู้มีอำนาจอาจไม่เข้าใจปัญหาหน้างานจริง, เสียงต่อการต่อต้านจากทีมงาน

Bottom Up

ข้อดี: เข้าใจปัญหาหน้างานจริง, ช่วยสร้างการมีส่วนร่วมจากทีมงาน
ข้อเสีย: ขาดอำนาจตัดสินใจ, หากไม่มีการสนับสนุนจากผู้มีอำนาจก็ไม่อาจจะไปต่อได้, บางครั้งก็ขาดการมองภาพใหญ่ให้ครอบคลุม

พูดง่ายๆ ก็คือ Top down มีพลังในการ “สั่ง” แต่ Bottom up มีพลังในการ “ขับเคลื่อนจริง” จากการลงมือทำ
อย่างไรก็ตาม ทั้งสองรูปแบบต่างก็เหมาะสมกับสถานการณ์ที่แตกต่างกัน

Top down เหมาะกับ

  • การเปลี่ยนแปลงที่ต้องการความเร็ว

  • การเปลี่ยนแปลงที่ต้องลงทุนสูง เช่น การซื้อหรือเปลี่ยน ERP หรือระบบหลักๆขององค์กร

Bottom up เหมาะกับ

  • การเปลี่ยนแปลงเล็กๆ แบบทดลอง (Pilot)

  • การปรับปรุงกระบวนการที่เฉพาะเจาะจงในแผนก

  • องค์กรที่เปิดกว้างต่อการทดลองหรือ Innovation

Top down กับ Bottom up ทำงานร่วมกันได้อย่างไร

วิเคราะห์ผ่านเลนส์ของ Digital Transformation
ในโลกของ Digital Transformation การเปลี่ยนแปลงไม่ได้เกิดแค่จากการสั่งซื้อระบบใหม่เท่านั้น แต่ต้องอาศัยความร่วมมือในหลายระดับ เราลองมาไล่ดูในแต่ละขั้นตอนว่า Top down กับ Bottom up ทำงานร่วมกันได้อย่างไร

  1. การตัดสินใจว่าองค์กรจะ Transform อะไรบ้าง

    Top down จำเป็น เพราะต้องอาศัยการกำหนดภาพรวม (big picture) และจัดลำดับความสำคัญ (priority) แต่ Bottom up จะช่วยเติมเต็มมุมมองจากปัญหาที่เกิดจริง โดยรวบรวมและสะท้อน pain point จริงจากแต่ละหน่วยงานให้ผู้บริหารใช้ประกอบการตัดสินใจได้


  2. การเก็บข้อมูลและทำ Assessment

    Bottom up คือพระเอก เพราะผู้ใช้ระบบเป็นคนที่รู้ว่าอะไรเวิร์ก อะไรไม่เวิร์ก
    แต่ก็ต้องการการสนับสนุนจาก Top down เพื่อเปิดโอกาสให้ทีมงานมีเวลาและพื้นที่ในการสะท้อนความคิด ก็จะช่วยผลักดันขั้นตอนนี้ได้มาก


  3. การเลือก Software หรือ Vendor

    ต้องอาศัย Top down เป็นหลัก ในเมื่อเป็นการตัดสินใจเรื่องงบประมาณและการเลือก Solution ให้สอดคล้องกับกลยุทธ์ขององค์กร แต่ Bottom up ก็สำคัญในช่วง POC หรือ UAT เพราะถ้าผู้ใช้ไม่อิน ระบบจะไม่มีวันถูกใช้งานจริง


  4. การทำ Project Management และ Change Management

    Top down มีบทบาทในการ สร้างแรงจูงใจและความจริงจัง ว่านี่คือสิ่งที่องค์กรเอาจริง
    ส่วน Bottom up คือหัวใจของ การยอมรับและปรับตัว ให้การเปลี่ยนแปลงฝังรากในวัฒนธรรมของทีม

แต่ถ้าคุณกำลังเริ่มต้นวางแผน Digital Transformation และยังไม่แน่ใจว่าจะเริ่มจากตรงไหนก่อน การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก็เป็นอีกทางหนึ่งที่สามารถช่วยลดข้อผิดพลาดและจัดการได้อย่างตรงจุดอย่างมาก

Top down กับ Bottom up ทำงานร่วมกันได้อย่างไร

วิเคราะห์ผ่านเลนส์ของ Digital Transformation
ในโลกของ Digital Transformation การเปลี่ยนแปลงไม่ได้เกิดแค่จากการสั่งซื้อระบบใหม่เท่านั้น แต่ต้องอาศัยความร่วมมือในหลายระดับ เราลองมาไล่ดูในแต่ละขั้นตอนว่า Top down กับ Bottom up ทำงานร่วมกันได้อย่างไร

  1. การตัดสินใจว่าองค์กรจะ Transform อะไรบ้าง

    Top down จำเป็น เพราะต้องอาศัยการกำหนดภาพรวม (big picture) และจัดลำดับความสำคัญ (priority) แต่ Bottom up จะช่วยเติมเต็มมุมมองจากปัญหาที่เกิดจริง โดยรวบรวมและสะท้อน pain point จริงจากแต่ละหน่วยงานให้ผู้บริหารใช้ประกอบการตัดสินใจได้


  2. การเก็บข้อมูลและทำ Assessment

    Bottom up คือพระเอก เพราะผู้ใช้ระบบเป็นคนที่รู้ว่าอะไรเวิร์ก อะไรไม่เวิร์ก
    แต่ก็ต้องการการสนับสนุนจาก Top down เพื่อเปิดโอกาสให้ทีมงานมีเวลาและพื้นที่ในการสะท้อนความคิด ก็จะช่วยผลักดันขั้นตอนนี้ได้มาก


  3. การเลือก Software หรือ Vendor

    ต้องอาศัย Top down เป็นหลัก ในเมื่อเป็นการตัดสินใจเรื่องงบประมาณและการเลือก Solution ให้สอดคล้องกับกลยุทธ์ขององค์กร แต่ Bottom up ก็สำคัญในช่วง POC หรือ UAT เพราะถ้าผู้ใช้ไม่อิน ระบบจะไม่มีวันถูกใช้งานจริง


  4. การทำ Project Management และ Change Management

    Top down มีบทบาทในการ สร้างแรงจูงใจและความจริงจัง ว่านี่คือสิ่งที่องค์กรเอาจริง
    ส่วน Bottom up คือหัวใจของ การยอมรับและปรับตัว ให้การเปลี่ยนแปลงฝังรากในวัฒนธรรมของทีม

แต่ถ้าคุณกำลังเริ่มต้นวางแผน Digital Transformation และยังไม่แน่ใจว่าจะเริ่มจากตรงไหนก่อน การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก็เป็นอีกทางหนึ่งที่สามารถช่วยลดข้อผิดพลาดและจัดการได้อย่างตรงจุดอย่างมาก

Top down กับ Bottom up ทำงานร่วมกันได้อย่างไร

วิเคราะห์ผ่านเลนส์ของ Digital Transformation
ในโลกของ Digital Transformation การเปลี่ยนแปลงไม่ได้เกิดแค่จากการสั่งซื้อระบบใหม่เท่านั้น แต่ต้องอาศัยความร่วมมือในหลายระดับ เราลองมาไล่ดูในแต่ละขั้นตอนว่า Top down กับ Bottom up ทำงานร่วมกันได้อย่างไร

  1. การตัดสินใจว่าองค์กรจะ Transform อะไรบ้าง

    Top down จำเป็น เพราะต้องอาศัยการกำหนดภาพรวม (big picture) และจัดลำดับความสำคัญ (priority) แต่ Bottom up จะช่วยเติมเต็มมุมมองจากปัญหาที่เกิดจริง โดยรวบรวมและสะท้อน pain point จริงจากแต่ละหน่วยงานให้ผู้บริหารใช้ประกอบการตัดสินใจได้


  2. การเก็บข้อมูลและทำ Assessment

    Bottom up คือพระเอก เพราะผู้ใช้ระบบเป็นคนที่รู้ว่าอะไรเวิร์ก อะไรไม่เวิร์ก
    แต่ก็ต้องการการสนับสนุนจาก Top down เพื่อเปิดโอกาสให้ทีมงานมีเวลาและพื้นที่ในการสะท้อนความคิด ก็จะช่วยผลักดันขั้นตอนนี้ได้มาก


  3. การเลือก Software หรือ Vendor

    ต้องอาศัย Top down เป็นหลัก ในเมื่อเป็นการตัดสินใจเรื่องงบประมาณและการเลือก Solution ให้สอดคล้องกับกลยุทธ์ขององค์กร แต่ Bottom up ก็สำคัญในช่วง POC หรือ UAT เพราะถ้าผู้ใช้ไม่อิน ระบบจะไม่มีวันถูกใช้งานจริง


  4. การทำ Project Management และ Change Management

    Top down มีบทบาทในการ สร้างแรงจูงใจและความจริงจัง ว่านี่คือสิ่งที่องค์กรเอาจริง
    ส่วน Bottom up คือหัวใจของ การยอมรับและปรับตัว ให้การเปลี่ยนแปลงฝังรากในวัฒนธรรมของทีม

แต่ถ้าคุณกำลังเริ่มต้นวางแผน Digital Transformation และยังไม่แน่ใจว่าจะเริ่มจากตรงไหนก่อน การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก็เป็นอีกทางหนึ่งที่สามารถช่วยลดข้อผิดพลาดและจัดการได้อย่างตรงจุดอย่างมาก

แล้วถ้า Top down “ไม่เอาด้วย” จะทำอย่างไรดี โดยเฉพาะในธุรกิจครอบครัว

หากผู้บริหารรุ่นหนึ่งไม่เปิดรับการเปลี่ยนแปลง คุณในฐานะผู้นำรุ่นใหม่ ยังมีทางเลือก เช่น

  • เริ่มจากสิ่งเล็กๆ ที่ควบคุมได้ เช่น การใช้ระบบง่ายๆ ด้วย “Proof of Concept” เล็กๆ ให้เห็นผลลัพธ์จริงก่อน

  • สื่อสารเป็นภาษาเดียวกับผู้บริหารรุ่นหนึ่งตามที่เขาอยากฟัง เช่น “ต้นทุนลด”, “งานเร็วขึ้น”, “คนทำงานผิดพลาดน้อยลง” แทนคำว่า “ระบบใหม่” หรือ “เทคโนโลยี”

  • เลือกทีมทดลองที่มีแนวร่วม หรือพนักงานที่ผู้ใหญ่เชื่อใจ เพื่อให้การทดลองมีพลังส่งต่อ

  • สื่อสารแบบไม่ขัดแย้ง ไม่ใช้คำว่า “ล้าสมัย” หรือ “ต้องเปลี่ยน” แต่ใช้คำว่า “ลองใช้แบบนี้ก่อนมั้ยครับ?” หรือ “ถ้าลองวิธีนี้จะสะดวกขึ้นนะครับ”

  • หากพยายามเต็มที่แล้วแต่ยังไม่สามารถขยับตัวได้มากนัก อาจต้องเลือกเปลี่ยนเฉพาะส่วนที่คุณมีอำนาจควบคุมได้จริงเพื่อเป็นเคสตัวอย่าง ที่จะสามารถต่อยอดไปยังส่วนงานอื่นๆ ต่อไปได้ในอนาคต

สรุป: เปลี่ยนได้ ถ้ารู้ว่าจุดเริ่มต้นอยู่ตรงไหน

คำถามที่ว่า “ถ้าผู้นำไม่เปลี่ยน ทีมจะเปลี่ยนได้ไหม?”
คำตอบคือ “เปลี่ยนได้ในระดับหนึ่ง” แต่อาจมีข้อจำกัดบ้าง อย่างไรก็ตาม Digital Transformation ที่ประสบความสำเร็จ มักเกิดจากการประสานกันของทั้ง Top down และ Bottom up อย่างสมดุลเสมอ เพราะ Digital Transformation ไม่ใช่เรื่องของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่มันคือการเปลี่ยนแปลง “ร่วมกัน” จากบนลงล่าง และล่างขึ้นบนพร้อมกันต่างหาก


แล้วถ้า Top down “ไม่เอาด้วย” จะทำอย่างไรดี โดยเฉพาะในธุรกิจครอบครัว

หากผู้บริหารรุ่นหนึ่งไม่เปิดรับการเปลี่ยนแปลง คุณในฐานะผู้นำรุ่นใหม่ ยังมีทางเลือก เช่น

  • เริ่มจากสิ่งเล็กๆ ที่ควบคุมได้ เช่น การใช้ระบบง่ายๆ ด้วย “Proof of Concept” เล็กๆ ให้เห็นผลลัพธ์จริงก่อน

  • สื่อสารเป็นภาษาเดียวกับผู้บริหารรุ่นหนึ่งตามที่เขาอยากฟัง เช่น “ต้นทุนลด”, “งานเร็วขึ้น”, “คนทำงานผิดพลาดน้อยลง” แทนคำว่า “ระบบใหม่” หรือ “เทคโนโลยี”

  • เลือกทีมทดลองที่มีแนวร่วม หรือพนักงานที่ผู้ใหญ่เชื่อใจ เพื่อให้การทดลองมีพลังส่งต่อ

  • สื่อสารแบบไม่ขัดแย้ง ไม่ใช้คำว่า “ล้าสมัย” หรือ “ต้องเปลี่ยน” แต่ใช้คำว่า “ลองใช้แบบนี้ก่อนมั้ยครับ?” หรือ “ถ้าลองวิธีนี้จะสะดวกขึ้นนะครับ”

  • หากพยายามเต็มที่แล้วแต่ยังไม่สามารถขยับตัวได้มากนัก อาจต้องเลือกเปลี่ยนเฉพาะส่วนที่คุณมีอำนาจควบคุมได้จริงเพื่อเป็นเคสตัวอย่าง ที่จะสามารถต่อยอดไปยังส่วนงานอื่นๆ ต่อไปได้ในอนาคต

สรุป: เปลี่ยนได้ ถ้ารู้ว่าจุดเริ่มต้นอยู่ตรงไหน

คำถามที่ว่า “ถ้าผู้นำไม่เปลี่ยน ทีมจะเปลี่ยนได้ไหม?”
คำตอบคือ “เปลี่ยนได้ในระดับหนึ่ง” แต่อาจมีข้อจำกัดบ้าง อย่างไรก็ตาม Digital Transformation ที่ประสบความสำเร็จ มักเกิดจากการประสานกันของทั้ง Top down และ Bottom up อย่างสมดุลเสมอ เพราะ Digital Transformation ไม่ใช่เรื่องของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่มันคือการเปลี่ยนแปลง “ร่วมกัน” จากบนลงล่าง และล่างขึ้นบนพร้อมกันต่างหาก


แล้วถ้า Top down “ไม่เอาด้วย” จะทำอย่างไรดี โดยเฉพาะในธุรกิจครอบครัว

หากผู้บริหารรุ่นหนึ่งไม่เปิดรับการเปลี่ยนแปลง คุณในฐานะผู้นำรุ่นใหม่ ยังมีทางเลือก เช่น

  • เริ่มจากสิ่งเล็กๆ ที่ควบคุมได้ เช่น การใช้ระบบง่ายๆ ด้วย “Proof of Concept” เล็กๆ ให้เห็นผลลัพธ์จริงก่อน

  • สื่อสารเป็นภาษาเดียวกับผู้บริหารรุ่นหนึ่งตามที่เขาอยากฟัง เช่น “ต้นทุนลด”, “งานเร็วขึ้น”, “คนทำงานผิดพลาดน้อยลง” แทนคำว่า “ระบบใหม่” หรือ “เทคโนโลยี”

  • เลือกทีมทดลองที่มีแนวร่วม หรือพนักงานที่ผู้ใหญ่เชื่อใจ เพื่อให้การทดลองมีพลังส่งต่อ

  • สื่อสารแบบไม่ขัดแย้ง ไม่ใช้คำว่า “ล้าสมัย” หรือ “ต้องเปลี่ยน” แต่ใช้คำว่า “ลองใช้แบบนี้ก่อนมั้ยครับ?” หรือ “ถ้าลองวิธีนี้จะสะดวกขึ้นนะครับ”

  • หากพยายามเต็มที่แล้วแต่ยังไม่สามารถขยับตัวได้มากนัก อาจต้องเลือกเปลี่ยนเฉพาะส่วนที่คุณมีอำนาจควบคุมได้จริงเพื่อเป็นเคสตัวอย่าง ที่จะสามารถต่อยอดไปยังส่วนงานอื่นๆ ต่อไปได้ในอนาคต

สรุป: เปลี่ยนได้ ถ้ารู้ว่าจุดเริ่มต้นอยู่ตรงไหน

คำถามที่ว่า “ถ้าผู้นำไม่เปลี่ยน ทีมจะเปลี่ยนได้ไหม?”
คำตอบคือ “เปลี่ยนได้ในระดับหนึ่ง” แต่อาจมีข้อจำกัดบ้าง อย่างไรก็ตาม Digital Transformation ที่ประสบความสำเร็จ มักเกิดจากการประสานกันของทั้ง Top down และ Bottom up อย่างสมดุลเสมอ เพราะ Digital Transformation ไม่ใช่เรื่องของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่มันคือการเปลี่ยนแปลง “ร่วมกัน” จากบนลงล่าง และล่างขึ้นบนพร้อมกันต่างหาก


หากคุณต้องการข้อมูลเกี่ยวกับระบบ เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของ Digital Transformation สามารถปรึกษา ASAP Project ได้ที่ hello@asapproject.co หรือ www.asapproject.co เพื่อคุยกันเบื้องต้นได้เลย!

ติดตาม YouTube ของเราเพื่อดูรีวิวเพิ่มเติม

ติดตาม Facebook เพจของเรา

#ทำที่บ้าน #digitaltransformation

< Previous

ไปต่อหรือพอแค่นี้ในวันที่ถูกปฏิเสธการทำ Digital Transformation

< Previous

< Previous

NEXT >

ทรานส์ฟอร์มให้สำเร็จ ด้วย การมอบหมาย “หน้าที่และขอบเขตความรับผิดชอบที่ชัดเจน”

NEXT >

NEXT >

Feeling overwhelmed?
Let us help you find the right tools.

LET'S TALK

Feeling overwhelmed?
Let us help you find the right tools.

LET'S TALK

Feeling overwhelmed?
Let us help you find the right tools.

LET'S TALK